Vlaanderen ligt net zoals Nederland onder zeeniveau. Wat doet het rivierenland van een klein landje zonder deltawerken tegen overstromingen? 

Sanne van der List & Chris Janssen

De afgelopen decennia zijn in en rondom Mechelen geen grote overstromingen meer geweest. De laatste grote dijkdoorbraak was op 5 november 1975. In Vlaanderen bestaan er geen deltawerken zoals in Nederland die de stijging van de zeespiegel tegen kunnen gaan. Ondanks dat speelt waterpreventie daar dagelijks een grote rol.

De afgelopen jaren is er van alles aan gedaan om een dijkdoorbraak zoals in 1975 te voorkomen. Met man en macht is er gewerkt aan het versterken van de dijken. “Nadat de dijk is doorgebroken, is het Sigmaplan opgericht. Dat is een plan om het water in het Vlaamse rivierenland tegen te gaan”, vertelt Willy Verworst, amateurfilmmaker uit Heffen.

Verworst heeft de dijkdoorbraak van 1975 vastgelegd op camera. In deze mini-documentaire neemt hij de kijker aan de hand mee op de dag dat de dijk doorbrak. Van het moment dat de dijk doorbrak tot en met het moment dat het Sigmaplan is opgericht en dat de dijk bij de Zenne verstevigd is. Overal was Verworst bij met zijn camera. In de onderstaande video vertelt hij over de film die hij gemaakt heeft en over de rivieren en de waterpreventie in de omgeving van Mechelen.

Sigmaplan

Mechelen ligt in het Vlaamse rivierenland. Overal zijn dijken te vinden die het hoogwater tegenhouden op de momenten dat het slecht weer is. Het is vergelijkbaar met de Nederlandse Deltawerken, maar in plaats van dat ze op een plek al het water proberen tegen te houden, gaat het sigmaplan veel kleinschaliger te werk. In heel het rivierenland pakt de organisatie op diverse plekken kleinere projecten aan die allemaal hun deel bijdragen aan de waterpreventie.

In onderstaande kaart kun je een aantal kleinere projecten van het Sigmaplan van de omgeving Mechelen zien:

Rondom de rivieren bij Mechelen worden diverse werkzaamheden uitgevoerd om het water tegen te gaan. Overstromingsgebied de ‘Grote Vijver’ wordt aangelegd. Het Sigmaplan vermeldt op hun website dat de Grote Vijver voorzien is van twee sluizen: een in – en uitwateringssluis in de Netendijk en een in- en uitwateringssluis in de Dijledijk. Allebei de sluizen helpen mee aan het ontwateren van het overstromingsgebied. Het overstromingsgebied is aangelegd om het overtollige water van de naastliggende rivier de Dijle op te vangen.

Hieronder staat uitgelegd wat het Sigmaplan precies inhoudt.

Voordat het sigmaplan haar intrede heeft gedaan, waren er regelmatig overstromingen in, onder anderen, Mechelen. Deze overstromingen zorgden voor veel overlast en schade.

• 

• 

• 

• 

• 

Hulp ter plaatse

In onderstaand waargebeurd verhaal lees je hoe de brandweer en het leger  op 30 en 31 december 1979 hebben meegeholpen met het verstevigen van de dijk van rivier de Dijle.

• 

• 

Vlaamse Milieumaatschappij

Zo ver als het in voorgaande jaren is gekomen, is het afgelopen jaren niet meer gekomen. De Vlaamse Milieumaatschappij gaat over het waterbeleid van Vlaanderen. Katrien Smet, diensthoofd communicatie van de Vlaamse Milieumaatschappij, vertelt dat ze de onbevaarbare waterlopen beheren en dat ze het wateroverlast proberen te voorspellen. “Om wateroverlast tegen te gaan, leggen we bijvoorbeeld overstromingsgebieden aan en bouwen we extra dijken of verstevigen we die.” Vanwege de vele regenval van de laatste tijd heeft de Vlaamse Milieumaatschappij het volgens Smet momenteel extra druk.

In Vlaanderen verstevigt men dijken nog steeds op de ouderwetse manier. Dat is ook zo gegaan bij rivier de Zenne. In de film van Verworst wordt dit duidelijk uitgelegd. Om even deze uitleg nog eens te herhalen: Met de hand worden er een heel groot net (schanskorf) gevlochten van takken (wiepen) en er wordt gebruik gemaakt van kisten. Nadat het net gevlochten is, wordt het onderaan de dam geplaatst. Vervolgens worden er zand en zandzakken overheen gestort. Op het laatst wordt er nog een laag stenen en nog een laag zand overheen gestort. Er kan nu ook begroeiing plaatsvinden op het zand. Deze begroeiing zal pas na jaren zichtbaar zijn.  “Deze versteviging van de dijk werkt heel goed. We hoeven ons voorlopig nergens zorgen over te maken want deze versteviging biedt ongeveer vijftig jaar bescherming,” zegt Verworst.

Wist je dat… Een Kistdam bestaat uit twee dammen. Allebei de damwanden worden met elkaar doorverbonden door middel van een constructie die bestaat uit ankers. Als de damwanden met elkaar verbonden zijn, dan kan er bovenop de dam eventueel nog een weg worden aangelegd.

Waterkwaliteit

De Waterkwaliteit van de Zenne, Nete, Dijle, Schelde en Rupel is niet goed. De dijkdoorbraken hebben overigens niks te maken met de slechte waterkwaliteit. Wel hebben de dijkdoorbraken te maken met het hoogwater en de stevigheid van de dijken. Volgens Michiel Derycke, werkzaam bij de Vlaamse Waterweg, zal de waterkwaliteit dankzij nieuwe waterzuiveringsinstallaties verbeteren.